Saturday, April 16, 2016

आखिर तैले किन लेख्छस ?

क्याम्पस पढ्दा साथीले आखिर तैले किन लेख्छस भनेर सोधेको प्रश्नको उत्तर अहिले सम्म भेटेको छैन । पाँच बर्ष अघि मैले किन लेख्छु भनेर गम्ने जमर्को गरेको थिएँ । आज फेरी उही बिषय बस्तुमा फरक समय, स्थान र फरक प्रसंगमा लेख्ने मेसो मिलेको छ। म समय र परिस्थिति बदलिंदा सोचाई र भोगाई पनि संगसंगै बदलिन्छन भन्ने मान्छे !


लेखक, ऊ आफ्नो एउटा ब्यक्तिगत सोच अनि भोगाईको परिधि भित्र रमिरहेको हुन्छ । एउटा व्यक्तिगत सिमाना, आफ्नो परिधि, नितान्त आफ्नो । जुनबेला ऊ नितान्त आफु आफ्नो होस् । ऊ आफूसँग बोलोस् । ऊ आफुलाइ सुनोस । अनि आफु छु भन्ने भोगाइको एकोहोरो मजा लुटोस । कोरिएका शब्द अनी तिनमा कुँद्न खोजीएका भोगाई बीचमा यो ब्यक्तिगत परिधिको बिशेस महत्व हुन्छ । शब्द कोर्न फुर्सद जरुरि छ, लगाव जरुरि छ अनी शब्द कुँद्न सोच जरुरि छ !

जमाना कहाँ बाट कहाँ पुग्यो । दशैंमा बा को हातको टिको मान्छेले स्काइप,भाईबर र फेसबुकमाँ लगाए भनेर सुनियो । गूगल ह्यंगआउटमा छिमेकी अस्ट्रेलियन दाईका परिवार र अमेरिका बस्ने भतीजले मिलेर नेपालमा ठुल्दाईलाई भट्याउन लगाएर क्यानडाका फुपुको छोराले इसेवाबाट दक्षिणा अर्पण गरे अरे । जहाँ परिधि, परिस्थितको बोध थियो त्यहाँ कुनै एक रमझम साँझ मनाईयो । जहाँ बोध थिएन त्यहाँ यो ढोंग भनियो । प्रविधिले यो संसारलाई सेकेन्ड-सेकेन्ड जोडिन सक्ने बनायो । संसारको जुनै कुनाको बार्दलीमा बसेर लेखे नी हरेक कुनामा पढ्न मिल्ने भयो ! संचारका साधन अनेक आए । प्रविधिले बोल्ने, लेख्ने बाटा अनेक बने । प्रकाशनका अनेक माध्यम बने । 

अनी सृजनाको नाममा धेरै अक्षर केरकार गरिए । नेपाली नलेख्ने नेपालीहरुले नेपाली लेख्न थाले ! यहाँ लेख त केरिए तर पाठक भेटिएनन् । बाटा अनेक बने तर बटुवा हराए । लेखक बेफ़ुर्सद बनिदिए । पाठक बेफ़ुर्सद बनिदिए । जुन प्रविधिले संचार सजिलो बनायो त्यहि प्रविधिले मान्छेको फुर्सद बाँडिदियो । छीन का छीन लेखेको लेखै, सुनकै सुनै, बोलको बोलै अनि खोजेको खोजै गर्ने प्रबिधिको जंजाल माँ फसेर मान्छे यहाँ न शब्दका पारखी रहे, न धुन का । न रंगका शोखिन आय न ढोंग का । न फुर्सदका।  न गफका, न चौतारिका । न बाघचाल खेले मान्छेले न गुलेली । न हाम्रा गीतमा पीडा छन्, न खुसि !  हाम्रा फिलिममा न कथा छन्, न व्यथा, न समाज न संस्कार ! हाम्रा कलामा न इतिहास छन् न भबिष्य ! हाम्रा पत्रिकामा न पत्रकारिता छन् न यथार्तता ! देश मा न भेष छ, न देशवासी को परिभाषा ! राजनीतिमा न सोच छन् न सपना ! यहाँका मनशामा न सुर छन् न ताल ! सर्जकहरुले कसका लागि सृजना गरुन ? लेख्नेहरुले के का लागि लेखुन ? पढ्नेलाई बुझ्ने फुर्सद रहेन । लेख्नेलाई कुँद्ने फुर्सद रहेन । फुस्रा लेखाई अनी खोस्टा बुझाईले समाज कता जाओस ! अनि सृजना पैसा भयो । पैसा सृजना बन्न सकेन। समय रुपियाँ भयो रुपियाँ फुर्सद बन्न सकेन ।

लेख्नका लागि लेख्नु, आफ्ना लागि लेख्नु, समयका लागि लेख्नु  र पाठकका लागी लेख्नु बिचका भोगाईहरु मैले एक एक गरि भोग्ने मौका पाएको छु । धेरै पछि मैले आज एक पाठक भेटेको छु । जसले मेरो सृजना बुझ्ने चासो राखेको छ । जसले मेरा शब्दहरुको अर्थ खोजेको छ । जसले कोसिस गरेको छ २-४ प्रश्न सोध्न । अनि जसले मेरो भोगाई भोग्ने सोच बाँडेको  छ । दुरिमा कहाँ छ, कता छ तर ऊ यो समयमा साथमा छ । मेरा लेखमा छ । मैले त्यो पाठक को लागि लेख्दै छु । जसलाई मैले एक कप चिया र गफ दिन सकिन उसलाई मेरा सृजना दिने जमर्को गरेको छु । 

Monday, April 4, 2016

चिठी

सन् १९९६ को मे महिना, छिमेकी कृष्ण दाइले कतार बाट पठाएको चिठी मेरो हातमा थमाइयो । मैले आवेग बिहिन समाचार वाचिकाले झैँ खरर पढेर भाउजु र उहाँकी ३ बर्षे छोरीलाई सुनाइदिनु पर्ने । म भर्खर अक्षर चिनेर पढ्न सकने भएको मान्छे । हलहल केहि मेसो लाउन अनि अर्थ्याउन सक्ने । तर त्यो चिठीको भोगाई मेरो भोगाईको परिधि भन्दा बाहिरको कुरो । र त्यो समयको मेरो कर्म एक-अक्षर फरक नपारि पढेर सुनाउनु थियो जुन मेरो स्कूल बाहिर मैले भोगेको जिन्दगीको पहिलो परिक्षा जस्तो मानेथें मैले ।



चिठी पढ्दै गर्दा अनि पढेर सकिन लाग्दाको बीचमा प्रविना की आमाका आँखा रसाएर नारायणीमा भदौको भेल आए जस्तो बरर आँशु खसेको देखेर म हल्का भाबुक भएको मलाई हिजो हो जस्तो लाग्छ । तर त्यो भेलमा आँशु थियो आबाज थिएन ! त्यो मौनता मा शान्ती थियो तर छटपटी थिएन । छोरीलाई चपक्क आँला हालेर म तीर हेर्दा भाउजूका ती आँखा रसीला थिए तर त्यहाँ पीडा थिएन । त्यो अनुहार न्याउरो देखिन्थ्यो तर त्यहाँ हतास थिएन । ती ओठ आधी खुलेका थिए मानौ एक बर्ष सम्म नफेरेर रोकेको शास मन्द पवन झैँ , हिउँ परेझैं गतिमा फुसफुस बाहिर उडाई रहिएको होस् । त्यो दृश्य बढो सरल थियो । त्यो दृश्यमा मैले बिश्वास भेटेको थिएँ । मैले प्रेम भेटेको थिएँ । मैले आशा देखेको थिएँ अनि खुसी देखेको थिएँ । त्यो दृश्यमा दोधार थिएन । छोरी को कपाल मुसार्दै भाउजुले उसका गाला दुईटा हातले हल्का बाहिर बिस्तारै तानेर छाड्दा पुक् गरेर आएको आवाज ले म र प्रवीना गलल हाँसेका थिएम् । र त्यो चिठिको, त्यो कागज़ र ती शब्द र लडबडीएका अक्षरहरुको त्यहाँ केहि माने रहेन । भाउजु छोरी बोकेर आफ्नो घर छिरिंन । मैले खासै केहि सोचेर साँचेको हैन तर मनमा एउटा सानो प्रश्न रह्यो - यो चिठी पढेर त सुनाए तर मैले कती बुझें, के बुझिन ? र तखतामा कुनै एउटा मेरो पुस्तकमा छुस्स छिराइदिएँ ।

त्यसको २ वर्ष जति पछि स्कूलबाट घर फर्किने बेला एउटी सहपाठीले हातमा चिठी थमाईदिई । त्यो मैले पढेर सुनाउनु नपर्ने पहिलो चिठी थियो । मेरो नाममा सम्बोधित प्रेम पत्र । चिठी पढ्ने तर नबुझ्ने काममा अनुभबि मान्छे मैले त्यो पत्रको समर्पण त्यतिखेर बुझिन ! आझ याद मात्र छन् , समय आफ्नो रहेन !

क्याम्पस भर्ना भएको दोश्रो बर्ष। अंग्रेजी पडाउने सरले यसरी भाषा भनेको के हो भनेर छर्लंग बनाइदिए की बल्ल नेपाली भाषा राम्रो सँग बुझ्न र लेख्न सिकियो । शब्द र अर्थमा समय मिसाऊन सिकियो ! बिगतमा खाली रटियो , अनि कैले कालो र निलो मसिले कापीमा केरकार मात्र गरियो । 

मैले लेखेको रैन रे छु । मैले पढेको रैछु तर बुझेको रैन रै छु ! र मैले सम्झिन थाले । अनि बुझ्न थाले चिठिहरु । चिठी भित्रका परिधिहरु, परिस्थिहरु अनी दुरीहरु । चिठी भित्रका आत्मियता र प्रेमहरु । चिठी भित्रका बिश्वास, आशा र सपनाहरु । जानी जानी नादेखाईएका दर्दहरु । नजानी-नजानी केरिएका वासनाहरु । सोचहरु । आशिर्बादहरु । अनि सम्झनाहरु । बाचाहरु । अनुभब र भोगाइहरु । पशुपति नाथ का प्रार्थनाहरु ।

समय न हो चिठिको ठाउँमा एस.एम.एस र इमेल आउन थाले । एस.एम.एस र ईमेलमा संदेश थिए तर भोगाई थिएनन् । खबर थिए तर अनुभब थिएनन । चाह थिए तर समर्पण थिएनन् । यो संचारले दुरी कम भएको हो की बढेको हो बुझ्न सारो थियो । सायद बर्षा त्यसैले बर्षमा एक मौसममा हुने होला । जाड़ो सायद त्यसैले बर्षमा एक मौसममा हुने होला । 

अनी सायद समयले भर्ने होला सृजनामा भोगाइ । सायद त्यो पर्खाइले दिने होला शब्द को वजन । सायद त्यो बिश्वासले भर्ने होला शब्द भित्र भावना । नत्र प्यारी राधिका भनेर मैले सुनाइदिंदा भाउजुका आखाँ किन त्यसरी रसाउथे होला र ?

Sunday, April 3, 2016

What is worth remembering ?

I used to remember that life changed when perspective changed. But, perspectives are the results not the reasons, perspective is our impression, interpretation, shaped by what we choose to remember. It might not exist.

Every moment, every moment is alive, life is in the things that you observe, life is in the people you love. Everyone you meet is afraid of something, loves something, and has lost something. That's what it means to be alive. But then they (people) aren't actually against you; they are for themselves. Things aren't against you; they are for themselves. You can choose to be there where you are loved and celebrated not tolerated. It's easier to make choices and to go beyond limitations by acknowledging them, by forgiving.

After a choice is made what happens is an experience. Experience is a n-dimensional interpretation of a moment most of the time. We then try to remember a fraction of the interpretation. Like artists paint the moment. Like musician sing the pain. Like authors create a romance. Like lovers love. Like chefs cook. Like kids laugh.

Given the moment what's worth experiencing ? What is worth interpreting ? What is worth remembering ? Why remember at all ? It's not the question its the answer. Why not decide not to make a choice ? But then there is a choice that is made. Why, may be we forgot !

Its easy to remember to wake up in the morning but not to remember why ? That's the reason Sun rises every morning to remind us that every day we could choose to create new memories for a life ahead. Make a choice to remember what you want to have in life or try not to forgot to laugh like a kid. Remember that memories shape us. It certainly has.